اگر اهل تحقیق و مطالعه باشید، حتماً تاکنون براى پژوهش درباره یک موضوع کلى یا جزیی در جستجوى منابع مورد نیاز خود بوده‏اید. اطلاع از منابع، شناسایى و در پایان دسترسى و استفاده از آنها مهمترین مراحل تحقیق و پژوهش شما به شمار مى‏آیند. بدیهى است هر قدر منابع موردنظر نظامندتر، سامان‌یافته‏تر و کارآمدتر باشند، شما را در امر پژوهش بیشتر یارى مى‏دهند. در این راه، شیرین‌ترین لحظه، زمانى است که با خیالى آسوده منابع را دریابید و با بهترین ابزار و امکانات و راحت‏ترین فهرست‏ها، بتوانید مطالب دلخواه خود را تهیه و تنظیم کنید.

 آنچه را که تا کنون به عنوان منابع تحقیق خود دنبال مى‏کردید، غالباً کتاب، مجلاّت و پایانامه‏ها بودند که براى دسترسى به آنها از راه‏هایى مانند: انواع فهرستِ کتابخانه‏ها، نمایه‏هاى مطبوعات و مقالات بانک‏هاى اطلاعاتى و نرم‏افزارهاى تخصصى، اقدام می‌کردید. در آغاز پیدایش اینترنت در کشور ما و حضور آن در حوزه‏هاى گوناگون علمى و پژوهشى، به ویژه موضوعات اسلامى، نمى‏توانستیم آن را یکى از منابع اصلى کارآمد بدانیم، اما با پیشرفت اینترنت، به ویژه در حوزه‏هاى علوم اسلامى و عرضه منابع گوناگون در آن، اینترنت به عنوان یکى از منابع مهم در کنار دیگر منابع در زمینه گوناگون پژوهشى به شمار آمد. پس از آن، بخش چشمگیری از همان منابع پیشین هم در اینترنت قرار گرفت و اکنون قابل استفاده است و درباره بسیارى از متون و منابع، زمینه‏ها و امکانات پژوهشى خوبى هم فراهم شده است. در دنیاى کنونى، کتاب مقدّس «قرآن کریم»، نه تنها براى ما مسلمانان محترم است، بلکه هر پژوهشگر بى‌طرفى در دنیا به کتابى که بیش از یک میلیارد نفر به آن احترام مى‏گذارند، علاقه‌مند مى‏شود. شاهد این مدعا آن است که بیش از 70% صفحات اینترنتى قرآنى به زبان انگلیسى و تنها 17% از آنها به زبان‏هاى عربى و فارسى هستند. طبیعى است که اینترنت به عنوان یک رسانه جهانى، مخاطبان جهانى را در نظر بگیرد و زبان انگلیسى به عنوان پرمخاطب‏ترین زبان جهان، بیشترین مطالب درباره قرآن کریم را به خود اختصاص بدهد. قرآن‏پژوهى در تاریخ، داستان بلندى دارد. جالب است بدانیم قرآن در نهصد سال قبل توسط «پیرلوونه رایل (1092 ـ 1165م)» به لاتین ترجمه شد. با آغاز جنگ‏هاى صلیبى و آشنایى بیشتر غرب با جهان اسلام و منابع اسلامى، تب و تاب پژوهش قرآنى در بین مستشرقان بالا گرفت. در غرب ده‏ها عنوان پایان‏نامه درباره موضوعات قرانى تألیف شده است که البته در کشورهاى اسلامى هم این نهضت پژوهش و نگارش وجود داشته است و تفسیرهاى متعددى براى قشرهاى گوناگون عرضه شده و پایان‏نامه و مجلات متنوعى به مباحث قرآنى پرداخته‏اند. در این مقاله برآنیم که فارغ از معرفى پایگاه‏ها و توصیف محتوایى هر یک از آنها به صورت معمول، روش پژوهش، جستجو، شناسایى و دستیابى به مطالب قرآنى را پیش روى شما نهیم.

 محور اصلى بحث، پایگاه‏ها و صفحات فارسى قرآن است و جز در موارد خاص به مطالب دیگر زبان‏ها اشاره نمى‏کنیم. اکنون شما اینترنت را دوست خود بدانید. براى پژوهش در زمینه قرآن و موضوعات وابسته به آن پیش از هر چیز باید معین کنید که دقیقاً به دنبال چه چیزى هستید؟ این امر به شما کمک مى‏کند که بدانید از کجا و چگونه و از چه ابزارى آغاز کنید. هرچند این مرحله بسیار ساده به نظر مى‏رسد، اما از اهمیت زیادى برخوردار است. در یک نگاه کلى، دو روش را مى‏توان پیش روى کاربران نهاد. البته روشن است که انتخاب هر یک از دو روش، به نوع مطلب و خواسته کاربر بستگى دارد. این دو راه عبارتند از:

روش نخست، مراجعه به موتورهاى جستجو و استفاده از آنها براى دستیابى به مطلب مورد نظر است.

 روش دوم، مراجعه به فضاهاى طبقه‏بندى موضوعى در اینترنت است که شاهراه‏هاى اطلاعاتى، فهرست‏هاى راهنما و دسته‏بندى‏هاى موضوعى در پایگاه‏هاى قرآنى و اسلامى را شامل مى‏شود. در مورد روش نخست، مطلب خاصى را ارایه نمى‏کنیم، زیرا موتورهاى جستجو و قابلیت‏هاى آن یک موضوع کلى‏اند و به موضوعات قرآنى اختصاص ندارند. موتورهاى جستجو یک ابزارند؛ یعنى اطلاعات این پایگاه‏ها توسط کسى جمع‏آورى و طبقه‏بندى نشده است، بلکه ابزارى هست که اطلاعات داخل پایگاه‏ها را به صورت خودکار جمع‏آورى مى‏کند و صفحات اینترنت را بنا بر خواسته ما مرتب کرده، نمایش مى‏دهد. از این‏رو، درباره اهمیت و جایگاه روش نخست در اینجا به بیان مطالبى بسنده مى‏کنیم. این روش، زمانى کاربرد بهینه دارد که موتور جستجوى مناسب و در جستجو نیز واژگان کلیدى خوبى را برگزینید. چنانچه موضوع تحقیقى شما، موضوعى تازه، به روز و جزیی باشد، استفاده از موتورهاى جستجو و شروع کار با آنها بهتر است. چون پایگاه داده‏هاى موتورهاى جستجو بسیار وسیع است باید موضوع تحقیقى و نیز واژگان کلیدى مرتبط با آن که در کادر جستجو درج مى‏شوند، کاملاً مشخص و جزیی باشد، زیرا با امتحان یک موضوع کلى در موتور جستجوى بزرگ، نتایج بى‌شمارى ارایه خواهد شد و قطعاً نتایج نامربوط در آنها بسیار خواهد بود. هم‌اکنون، بهترین و مناسب‏ترین ابزار براى این کار موتور جستجوى «گوگل» است که امروزه به عنوان معروف‏ترین و قدرت‏مندترین موتور جستجوى وب شناخته شده و به تعبیر دیگر، براى شمار بسیاری از کاربران در سراسر دنیا، به صفحه اوّل اینترنت تبدیل شده است. براى دستیابى به منابع بهتر و مناسب‏تر از بخش جستجوى پیشرفته گوگل استفاده کنید. در این بخش، مى‏توانید کلمات و عبارات مورد جستجوى خود را به شکل‏هاى گوناگون تعریف و دامنه جستجو را به زبان، قالب هر پرونده (فایل)، زمان ارایه در اینترنت و جایگاه مطلب در صفحات وب محدود کنید. ضمن این که مى‏توانید جستجوى خود را به نشانى خاصى در اینترنت نیز محدود کنید، اما در روش دوم، فرض بر این است که شما مى‏خواهید با دنبال کردن درخت موضوعات به مطلب مورد نظر خود برسید.

 منبع: تابناک